| Prof. Dr. Çetin Işık
Yarım Diz Protezi Kimler İçin Uygundur?
Diz eklemi, vücudun en karmaşık ve yük taşıyan eklemlerinden biridir. Zamanla travmalar, aşırı kullanım, yaşlanma veya genetik faktörler nedeniyle diz ekleminde kıkırdak kaybı ve kemik deformasyonları oluşabilir. Bu durum diz kireçlenmesi (osteoartrit) olarak adlandırılır ve ciddi ağrılar, hareket kısıtlılığı ve yaşam kalitesinde düşüşe yol açar. Her diz kireçlenmesi total (tam) diz protezi gerektirmez. Özellikle hasarın yalnızca dizin bir kısmında (örneğin iç kısmı) sınırlı olduğu durumlarda yarım diz protezi (unikondiler diz protezi) adı verilen daha küçük ve daha koruyucu bir cerrahi çözüm uygulanabilir.
Yarım Diz Protezi Nedir?
Yarım diz protezi (unikondiler diz artroplastisi), diz ekleminin sadece hasar görmüş bölümünün yapay bir implantla değiştirilmesidir. Genellikle dizin iç (medial) kısmı en çok etkilenen bölgedir ve bu bölgede uygulanır. Dizin dış (lateral) kısmı, patellofemoral eklem ve bağ yapıları korunur. Bu sayede daha doğal diz hareketi sağlanır ve iyileşme süreci total diz protezine göre çok daha hızlı olur.
Prof. Dr. Çetin Işık, yarım diz protezinin uygun hastaya uygulandığında hem daha az invaziv olması hem de daha çabuk toparlanma sağlaması nedeniyle total diz protezine kıyasla çok daha avantajlı olduğunu vurgular.
Prof. Dr. Çetin Işık, uygun hasta seçimi yapıldığında yarım diz protezinin hem fonksiyonel hem de estetik sonuçlar açısından oldukça tatmin edici olduğunu belirtir.
Yarım Diz Protezi Kimlere Uygundur?
Yarım diz protezi her hastaya uygun değildir. Belirli kriterlere sahip hastalar bu yönteme aday olabilir. Bu kriterleri aşağıda detaylı şekilde inceleyelim.
1. Diz Kireçlenmesi Sadece Tek Bölgedeyse
Yarım diz protezi, dizin yalnızca bir bölümünde (genellikle iç taraf) hasar varsa uygulanabilir. Eğer dış taraf ve diz kapağı bölgesi sağlam ise, bu hasta ideal bir adaydır. Dizin üç bölgesinde birden kireçlenme varsa, yarım diz protezi uygun değildir.
Prof. Dr. Çetin Işık, hastalarının ameliyat öncesinde detaylı bir manyetik rezonans (MR) ve röntgen görüntülemesinden geçirildiğini, hangi bölgede ne kadar hasar olduğunu kesinleştirdikten sonra cerrahi karar verdiklerini ifade eder.
2. Yaş ve Aktivite Düzeyi
Yarım diz protezi özellikle 50 yaş üzeri, ancak hâlâ aktif bir yaşam sürdüren bireyler için uygundur. Genç ve spor yapan hastalarda da uygulanabilir, ancak aşırı aktivite protezin ömrünü etkileyebilir.
3. Bağ Yapıları Sağlam Olanlar
Yarım diz protezinde dizin ön çapraz bağ (ACL) ve iç yan bağ gibi yapıları korunur. Bu nedenle bu bağların sağlam olması gerekir. Bağ yırtığı olan hastalarda total diz protezi tercih edilmelidir.
4. Vücut Ağırlığı Uygun Olanlar
Aşırı kilolu (obez) hastalarda yarım diz protezi önerilmez. Çünkü fazla kilo, küçük protez yüzeyine aşırı yük bindirir ve erken gevşemeye yol açabilir.
Prof. Dr. Çetin Işık, vücut kitle indeksi (BMI) 35’in üzerinde olan hastalarda bu ameliyatın yapılmaması gerektiğini ve önce kilo verilmesini önerdiğini belirtir.
5. Deformitesi Az Olanlar
Diz ekleminde ileri derecede eğrilik (valgus veya varus) varsa, yarım diz proteziyle bu düzeltilmez. Hafif deformasyonu olan hastalar için uygundur. Aksi durumda total diz protezi daha güvenlidir.
6. Dizin Hareket Kabiliyeti Yeterli Olanlar
Ameliyat öncesinde dizin en az 90 derece bükülebiliyor ve tamamen düzleşebiliyor olması gerekir. Hareket açıklığı çok kısıtlıysa, yarım diz protezi yeterli olmayabilir.
7. Enfeksiyon Geçirmemiş Olanlar
Diz bölgesinde daha önce geçirilmiş enfeksiyon öyküsü olan hastalar için total diz protezi daha güvenli bir seçenektir. Yarım protez bu gibi durumlarda risklidir.
8. Sigara ve Alkol Kullanımı Az Olanlar
Yara iyileşmesini yavaşlatan alışkanlıklar, protezin uyumunu da olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle sigara ve alkol tüketimi minimal olan hastalar tercih edilir.
Kimler Yarım Diz Protezi İçin Uygun Değildir?
Yukarıda sayılan kriterlerin dışında kalan hastalarda yarım diz protezi önerilmez. Özellikle,
- Üç kompartmanlı (tüm diz) kireçlenme olanlar
- Ön çapraz bağ yırtığı veya instabilite (dizde gevşeklik) olanlar
- Aşırı kilo sorunu olanlar
- 90 derecenin altında bükülme hareketi olanlar
- Romatoid artrit gibi yaygın inflamatuvar hastalıkları olanlar
- Aktif enfeksiyon öyküsü bulunanlar
bu yöntem için uygun adaylar değildir.
Prof. Dr. Çetin Işık, her hastanın diz yapısının farklı olduğunu, görüntüleme ve fizik muayene ile en uygun cerrahi seçeneğin belirlenmesi gerektiğini vurgular.
Yarım Diz Protezi Ameliyatı Nasıl Yapılır?
Ameliyat genellikle spinal (belden uyuşturma) anestezi altında yapılır ve ortalama 1-1,5 saat sürer. Dizin sadece hasarlı olan kısmı açılır. Sağlam dokulara dokunulmaz. Kemik yüzeyi uygun şekilde kesilir ve küçük boyutlu protez yerleştirilir. Diz kapağı ve bağ yapıları tamamen korunur.
Hastalar genellikle aynı gün ya da ertesi gün yürümeye başlar ve 2-3 gün içinde taburcu edilir.
Prof. Dr. Çetin Işık, yarım diz protezinin minimal invaziv bir cerrahi yöntem olması sayesinde hastaların daha az ağrı hissettiğini ve günlük yaşama daha çabuk döndüğünü ifade etmektedir.
Yarım Diz Protezi Sonrası İyileşme Süreci
İyileşme süreci total diz protezine göre çok daha hızlıdır. Hastaların çoğu 3-4 hafta içinde bastonsuz yürüyebilir hale gelir. Egzersiz programı genellikle şu şekilde planlanır,
- 0-2 hafta: Yürüteç veya bastonla yürüyüş, hafif egzersizler
- 2-4 hafta: Bağımsız yürüme, diz bükme-açma çalışmaları
- 4-6 hafta: Merdiven çıkma, çömelme, denge egzersizleri
- 6 hafta ve sonrası: Hafif spor aktivitelerine dönüş (yüzme, bisiklet)
Prof. Dr. Çetin Işık, ameliyat sonrası ilk 6 haftalık sürecin protezin kemiğe adaptasyonu açısından çok kritik olduğunu ve egzersizlerin kesinlikle ihmal edilmemesi gerektiğini belirtmektedir.
Yarım Diz Protezinin Avantajları
- Daha küçük kesi ve daha az doku travması
- Daha kısa ameliyat süresi
- Daha az kan kaybı
- Daha az ağrı
- Daha doğal diz hareketi
- Daha kısa hastanede kalış süresi
- Daha hızlı işe ve sosyal yaşama dönüş
- Protezin daha uzun ömürlü olabilmesi
Yarım Diz Protezinin Riskleri
Her cerrahi işlemde olduğu gibi yarım diz protezi ameliyatında da bazı riskler vardır,
- Enfeksiyon
- Protezin erken gevşemesi
- Yetersiz ağrı giderimi
- Protez yerleştirme hataları
- Uzun vadede diğer bölümlerde kireçlenme gelişmesi
Prof. Dr. Çetin Işık, bu risklerin çoğunun cerrahi deneyim, sterilite kurallarına uyum ve iyi hasta seçimi ile minimize edilebileceğini ifade etmektedir.
Sık Sorulan Sorular
Yarım diz protezinin ömrü ne kadardır?
Ortalama 15-20 yıl arasında sorunsuz kullanılabilir. Dikkatli kullanıldığında daha uzun ömürlü olabilir.
Spor yapabilir miyim?
Evet, ancak düşük etkili sporlar önerilir. Yüzme, sabit bisiklet, yoga ve yürüyüş uygundur. Zıplama, koşma gibi yüksek etkili sporlardan kaçınılmalıdır.
İki dizime birden yarım protez yapılabilir mi?
Eğer her iki dizde de sadece birer bölüm etkilenmişse evet, bu mümkündür. Genellikle art arda yapılan cerrahilerle gerçekleştirilir.
Protez gevşerse ne olur?
Nadir bir durumdur. Ancak olursa revizyon ameliyatı ile yeni protez yerleştirilir. Bu durumda total diz protezine geçiş gerekebilir.
MR çektirebilir miyim?
Çoğu yarım diz protezi MR uyumludur. Ancak bu bilgi kullanılan protez modeline göre değişir. Doktorunuzdan bilgi almanız gerekir.
Yarım diz protezi, uygun hastalarda uygulandığında son derece başarılı ve hasta memnuniyeti yüksek bir tedavi yöntemidir. Total diz protezine göre daha az invaziv, daha doğal ve hızlı iyileşme sağlayan bu yöntem, modern ortopedinin sunduğu önemli çözümlerden biridir.
Ancak bu ameliyatın başarısı doğru hasta seçimine, deneyimli bir cerraha ve disiplinli bir rehabilitasyon sürecine bağlıdır.
Prof. Dr. Çetin Işık, yarım diz protezinin sadece bir cerrahi işlem olmadığını; planlama, uygulama, takip ve hasta eğitimiyle bütünleşen bir süreç olduğunu vurgular.
Tr
En